MISHEARD LYRICS

Wat je hoort ben je zelf

Roos Vonk, Psychologie Magazine, september 2014

Toen ik klein was, zong ik mee met Engelse liedjes die ik niet verstond. Net als veel mensen maakte ik mijn eigen brabbeltaaltje van de onbekende Engelse woorden. Op latere leeftijd blijf je dat doen bij songteksten die je niet kan verstaan of die uit betekenisloze klanken bestaan. Als ik ‘State of independence’ van Donna Summer hoor, waar het koor drie keer ritmisch zingt Shablamidi, shablamida, dan is dat in mijn hoofd altijd: Ze komme nie, ze komme wel.

Inmiddels zijn dergelijke misheard lyrics een populair gespreksonderwerp. Op internet is er de site www.kissthisguy.com, genoemd naar het mis-verstane ‘Kiss the sky’ van Jimi Hendrix; De wereld draait door heeft de rubriek Mama Appelsap, naar de laatste strofe van Ma ma se, ma ma sa, ma ma coo sa in ‘Wanna be starting something’ van Michael Jackson. In de talkshow van Jimmy Fallon bleek iemand deze zelfde tekst te horen als: ‘I’m ashamed of the sight of my mocasins’ – een wereld van verschil met Mama Appelsap, maar je kunt ze er echt allebei op zingen, probeer het maar eens.

Dit laat mooi zien hoe je eigen taal van invloed is op wat je hoort; een Amerikaan zou natuurlijk nooit ‘appelsap’ horen. Ook je eigen ervaringen spelen een rol, zag ik aan een voorbeeld bij een andere aflevering van Jimmy Fallon: het begin van een nummer van de Beach Boys dat Barbara Ann blijkt te heten (waarvan ik zelf altijd dacht dat ze gewoon non-woorden zongen: ba ba ba, ba ba bereng), werd door een kijker gehoord als Bob Bob Bob, Bob Bob or Ann. Haar ouders heten Bob en Ann.

Wat je hoort wordt dus gekleurd door je eigen ideeën en verwachtingen, en dat maakt het psychologisch interessant. Het illustreert dat al onze waarnemingen – wat we zien, horen, proeven – slechts ten dele het product zijn van het werkelijke object ‘daar buiten’, en voor een ander deel aan ons eigen brein ontspruiten. Het ‘Ding an sich’, zoals Kant het noemde, kunnen we nooit echt waarnemen: het is onvermijdelijk dat we onze eigen concepten, ervaringen en verwachtingen er bovenop leggen. Doordat we dat automatisch en onbewust doen, beseffen we niet dát we het doen – met als gevolg dat onze waarneming zich ten onrechte aan ons voordoet alsof er een 1-op-1 correspondentie is met het ding daarbuiten.

Juist wanneer we nonsens of onduidelijkheid tegenkomen, zoals het onzinnige ma ma coo sa, dan slaat ons brein toe om er betekenis in te leggen. Dat doet de meaningmaker in ons die altijd bezig is orde en en zin op te leggen aan een wereld die vaak betekenisloos en chaotisch is. Ook het gedrag van onze medemensen kan ruimte bieden voor projectie van onze eigen thema’s. Je indruk van een persoon zegt dan ook maar ten dele iets over de persoon, het zegt ook iets over jezelf.

Misheard lyrics zijn een grappige reminder dat we onze waarnemingen moeten relativeren. En wie weet onthullen ze soms ook diepere gevoelens van de luisteraar. Bij het lied ‘Now I’m a believer’ van de Monkees was er bijvoorbeeld iemand die hoorde: Then I saw her face, Now I wanna leave her. Dat geeft te denken over je relatietevredenheid, denk ik dan.